ساختمان ناخن
ناخن ها از لايه هاي پروتئيني تشکيل شده اند که کراتين نام دارد. ناخن ها کمک مي کنند تا اشياء را دستکاري کنيم و از بافت حساس نوک انگشتان محافظت مي کنند. هر ناخن از چندين بخش تشکيل مي شود که عبارتند از:
● صفحه اصلي يا پلاک ناخن، اين قسمت همان سطح رويي ناخن را تشکيل مي دهد که بيشتر در معرض ديد قرار دارد.
● چين ناخن، پوستي که از سه طرف ناخن، را احاطه کرده است.
● بستر ناخن، پوستي که در زير صفحه اصلي ناخن قرار دارد.
● رکوتيکولCuticle ، بافتي که صفحه ناخن را در قاعده ناخن مي پوشاند.
● بافت زايشيmatrix ، ناحيه اي است که زير کوتيکول قرار دارد و رشد ناخن از آن قسمت صورت مي گيرد.
● لانولاLunula ، قسمت هلال شکل سفيدرنگي که در قاعده ناخن قرار دارد.
ناخن ها به طور متوسط روزانه يک دهم ميلي متر رشد مي کنند و حدود ۶-۴ ماه طول مي کشد که يک ناخن از محل بافت زايشي تا نوک انگشت برسد.در ناخن هاي انگشتان پا، رشد کندتر صورت گرفته و اين زمان به ۱۲-۸ ماه مي رسد. رشد ناخن ها در دست مسلط (دستي که بيشتر با آن کار مي کنيم)، سريعتر است.
همچنين رشد ناخن به سن، فصل و تغذيه بستگي دارد. آنها در تابستان سريعتر از زمستان رشد مي کنند. ناخن ها نفوذپذيرند، يعني مايعاتي که با ناخن در تماس هستند جذب آن مي شوند.
ناهنجاري هاي ناخن
برخي از علايمي که در ناخن ها ديده مي شود نيازمند توجه خاصي نيستند مانند خطوط عمودي که با افزايش سن، گرايش به بدتر شدن دارند يا لکه ها و خطوط سفيدي که معمولا به مرور زمان به سمت بيرون رشد کرده و محو مي شوند. نمونه هايي از اين دسته تغييرات عبارتند از:
+لکه هاي سفيد:
شايع ترين عارضه در ناخن هاست که معمولا در اثر ضربه هاي ضعيف مانند کوبيدن ناخن ها روي ميز و يا جاهاي ديگر ايجاد مي شوند. بيشتر در کساني ديده مي شود که کار يدي انجام مي دهند. نياز به درمان ندارد. اين لکه ها به مرور زمان به سمت بيرون رشد مي کنند.
+شيارهاي عمودي:
افزايش سن و قرار دادن ناخن ها در آب، آنها را مستعد نازک تر شدن و نرم تر شدن مي کند. نازک شدن ناخن ها موجب ايجاد شيارهاي عمودي در روي آنها مي شود، استفاده از منابع غذايي حاوي آهن و روي مي تواند موجب سفت تر شدن ناخن ها شده و از بروز چنين علايمي جلوگيري کند. ماساژ دادن ناخن ها با روغن بادام نيز موجب سفت تر شدن ناخن و حفاظت از آنها مي شود.
+سياه شدن ناخن ها يا کبودي زيرناخن:
خون مردگي هايي که در زير ناخن مشاهده مي شود معمولا در اثر کوبيده شدن يا فشرده شدن ناخن در لاي در يا اشياي ديگر ايجاد مي شود. اين کبودي ها به مرور زمان از بين مي روند و گاهي نيز ممکن است در اثر شدت ضربه و آسيب، ناخن ضربه ديده بيفتد اما جاي نگراني نيست چون ناخن جديد جايگزين مي شود.
برخي ديگر از ناهنجاري هاي ناخن نيازمند توجه و پيگيري درمان هستند که به طور عمده به سه دسته موضعي، مادرزادي يا ژنتيک و ناهنجاري هاي همراه با بيماري هاي پوستي يا بيماري هاي سيستميک، تقسيم مي شوند. مانند:
◄ Paranychia
- يک عفونت باکتريايي، قارچي يا ويروسي است که بافت اطراف ناخن را درگير کرده و موجب احساس درد، تورم، زق زق و قرمزي در اين نواحي مي شود. در چنين وضعيتي عامل ايجادکننده عفونت شناسايي شده و درمان مناسب با داروهاي ضدقارچ، باکتري يا ويروس انتخاب مي شود.
◄ Onychomycosis
يک عفونت قارچي ناخن است که ريشه کن کردن آن آسان نيست، عفونت رايجي که اغلب (حدود ۴۰درصد موارد) با يک بيماري قارچي در قسمت ديگري از بدن همراه است. در اين نوع عفونت، معمولا داروهاي ضدقارچ خوراکي به مدت حداقل ۶ هفته براي ناخن هاي انگشتان دست و ۱۲هفته براي ناخن هاي انگشتان پا تجويز مي شود.
شکل ديگري از درمان نيز توصيه مي شود و آن تجويز دارو با مقدار بيشتر براي هفت روز در هر ماه به مدت ۳-۲ ماه است. درمان هاي موضعي نيز به عنوان شيوه هاي جديدتر درمان در دسترس هستند.
+جدا شدن ناخن از بستر ناخن :
(Onycholysis) در اين حالت صفحه ناخن از بستر خود جدا مي شود. شايع ترين علت بيماري، پسوريازيس و يا تماس بيش از حد با شوينده ها است، اين مشکل با عوامل ديگري نيز مانند ضربه يا گير کردن ناخن به جايي، واکنش هاي دارويي، بيماري هاي قارچي و واکنش به سفت هاي ناخن يا ناخن هاي مصنوعي ارتباط دارد. تايپ کردن و کار با صفحه کليد به مدت طولاني هم ممکن است موجب بروز چنين مشکلي شود.
بد نيست که بدانيم حدود ۵۰درصد از بزرگسالاني که مبتلا به بيماري پوستي پسوريازيس هستند از ناهنجاري هاي ناخن رنج مي برند.
+سندروم ناخن زرد:
تورم در دست ها و يا وضعيت تنفسي شخص از قبيل برونشيت مزمن ممکن است باعث شود تا در يک يا چند ناخن رنگ هاي زرد و يا سبز مشاهده شود. اين علامت معمولا با رشد آهسته تر ناخن ها همراه است به طوري که کوتاه کردن ناخن ها به هر از چندماه يکبار به تعويق مي افتد.
+سوراخ سوراخ شدن :
(Pitting) در اين حالت ناخن کمي شبيه به انگشتانه خياطي مي شود. اين حالت ممکن است در اثر ضربه ايجاد شود يا ممکن است از عوارض بيماري هايي نظير پسوريازيس، اگزما يا آرتريت باشد.
+ضخيم شدن ناخن ها:
اصلي ترين دليل اين ناهنجاري، عفونت هاي قارچي و پسوريازيس است. ضربه و کهولت سن نيز ممکن است دليل ديگري باشد. معمولا با درمان مشکل اصلي وضعيت ناخن به حالت عادي برمي گردد.
+تيرگي ناخن:
در اين حالت ناخن ها مات و کدر بوده و در نوک آنها نوار تيره رنگي ديده مي شود. اين علامت ممکن است نشاني از يک بيماري جدي مانند سرطان، نارسايي هاي احتقاني قلب و يا ديابت باشد. اين علامت ممکن است ناشي از کهولت سن نيز باشد.
+چماقي شدن ناخن ها:
در اين حالت ناخن ها به دور انگشتان خميده مي شود. اين حالت ممکن است مادرزادي بوده و يا ناشي از کمبود اکسيژن باشد که در بيماري هاي ريوي ديده مي شود.
+شيارهاي عرضي :
(Beauشs lines) شيارهايي که در عرض ناخن مشاهده مي شود. اين مشکل مي تواند از مانيکور کردن غلط ناشي شود. در مواقعي که رشد ناخن به دليل بيماري هايي مانند حمله قلبي، سرخک، سينه پهلو يا تب، از بافت زايشي متوقف مي شود نيز اين شيارها مشاهده مي شوند.
+خطوط هلالي شکل :
(meeشs lines) خط هاي هلالي شکلي هستند که در امتداد لانولا ديده مي شوند. اين خطوط، سفيدرنگ بوده و در مسموميت با آرسنيک بروز مي کنند.
+ناخن هاي قاشقي شکل:
در اين حالت ناخن ها، نرم، فرورفته و قاشقي شکل هستند. فرورفتگي روي ناخن ها معمولا به حدي است که مي تواند يک قطره از مايع را در خود نگه دارد. اين ناهنجاري در کم خوني هاي ناشي از فقر آهن ديده مي شود.
با اين مشخصات و علايمي که مطرح شد اگر حدس مي زنيد و يا مشکوک هستيد که مشکلي داريد يا نه، سعي کنيد با يک پزشک عمومي يا يک متخصص پوست مشورت کنيد تا با انجام مشاهدات و آزمايشات لازم، تشخيص مناسب را ارايه کند. فراموش نکنيد وقتي به ديدن پزشک خود مي رويد لاک هاي روي ناخن خود را پاک کنيد تا بشود ناخن را ديد.
به ياد داشته باشيد که مهمترين مسأله در بحث مراقبت از ناخن ها اين است که از استفاده نادرست از ناخن ها پرهيز کنيد. از آنها به عنوان يک وسيله استفاده نکنيد. آنها را نجويد و يا پوست اطراف آن را نکنيد. معمولا موقع مرتب کردن ناخن ها، پوست انتهاي ناخن(cuticle) را از ناخن جدا کرده يا آنرا مي چينند که اين کار نيز درست نيست.
بهتر است از محلول ها و موادي که براي نرم کردن پوست استفاده مي کنيد به ناخن ها نيز بماليد. بريدگي هاي کوچک در کناره هاي ناخن مي تواند راهي براي ورود باکتري ها يا قارچ ها باشد و ايجاد عفونت کند (عفونت نسوج نرم مجاور ناخن.(paronychia ناخن ها به کندي رشد مي کنند و علايم آسيب ديدگي تا ماه ها روي ناخن ها باقي مي ماند.
اگر ناخن هاي شما خشک و شکننده است يا اينکه ورق ورق شده و مي شکند، موقع استفاده از آب، صابون و ديگر شوينده ها، از دستکش هاي پلاستيکي يا دستکش هاي ظرفشويي با آستر کتاني استفاده کنيد و به طور مرتب دست ها و ناخن هاي خود را با مرطوب کننده ها مرطوب نگه داريد. روش هايي براي سفت تر شدن ناخن ها و
+حفاظت از آنها:
ناخن هاي خود را کوتاه نگه داريد و نوک آن را کمي گرد کنيد.
از سفت کننده هاي ناخن استفاده کنيد اما از محصولاتي که در آنها از فرمالدئيد و تولوئن سولفا ناميد، استفاده شده باشد بپرهيزيد. زيرا اين مواد شيميايي ممکن است موجب خارش، قرمزي و تحريک پوست شود.
هر وقت دستهايتان را شست و شو مي دهيد، پس از شست وشو از يک مرطوب کننده براي مرطوب نگه داشتن دستها استفاده کنيد.
- موقع خواب ناخن ها و پوست اطراف آن را با مرطوب کننده ها، مرطوب کرده و يک دستکش پنبه اي بپوشيد.
از پاک کننده هاي لاک ناخن، بيش از دوبار در ماه استفاده نکنيد. اگر نياز به پاک کردن لاک از روي ناخن ها داريد از پاک کننده هايي که حاوي استون هستند استفاده نکنيد زيرا ممکن است ناخن ها را خشک کند.
ناخن هاي حساس و شکننده را بعد از حمام کردن يا پس از خيساندن در آب ولرم به مدت ۲۰-۱۵ دقيقه مرتب کنيد و پس از مرتب کردن از مرطوب کننده ها استفاده کنيد.
بريدگي ها و شکاف هاي ناخن را با چسب ناخن يا با يک لاک بي رنگ ترميم کنيد.
◄ پارونيشي Paronychia
عفونت چين پوستي اطراف يک ناخن است که منجر به يک تورم دردناک ميشود.
نحوه زندگي: فرو بردن مکرر دستها در آب يک عامل خطر است.
سن، جنس، ژنتيک: عوامل خطرمهمي نيستند.
عفونت چين پوستي احاطه کننده ناخنهاي دست يا پا (چين ناخني) پارونيشي نام دارد. عفونت باعث درد و تورم ميشود، که ممکن است بسته به علت زمينه اي به صورت ناگهاني (پارونيشي حاد) يا تدريجي طي ماهها (پارونيشي مزمن) به وجود ايد. يک يا تعداد بيشتري ناخن ممکن است مبتلا شوند.
+علل بيماري:
پارونيشي حاد معمولاً به علت يک عفونت باکتريايي است که از طريق يک بريدگي يا شکاف در پوست، وارد چين ناخني شده است. پارونيشي مزمن در بين افرادي همچون آشپزها که مکرراً دستهايشان را در آب فرو مي کنند، شايع است. پوست اطراف ناخن از آن جدا و نرم شده و معمولاً توسط يک ارگانيسم مخمري، عفوني مي گردد. ممکن است يک عفونت باکتريايي ثانويه سوار شود و يک پارونيشي حاد به وجود ايد. بعضي از افراد با مقاومت کاهش يافته در برابر عفونت، مثل مبتلايان به مرض قند، در معرض خطر افزايش يافته پارونيشي ميباشند.
+علايم بيماري:
معمولاً علايم پارونيشي حاد در عرض ۲۴ ساعت پس از عفونت ظاهر ميشوند و عبارتند از:
● درد وتورم در يک طرف چين ناخني
● تشکيل چرک در اطراف ناخن
در صورتيکه پارونيشي حاد درمان نشود، ممکن است ناخن از بستر خود جدا شده، و نهايتاً بيفتد. علايم پارونيشي مزمن طي چندين ماه به وجود مي ايند. اين وضعيت ممکن است باعث مقداري ناراحتي و تورم شود، اما معمولاً تکشيل چرک، وجود ندارد. نهايتاً ناخن مبتلا مختصري ضخيم شده، ستيغهاي افقي تشکيل گرديده و تغيير رنگ قهوه اي ايجاد ميشود.
درمان بيماري: پزشک ممکن استف براي پارونيشي حاد، آنتي بيوتيک خوراکي تجويز کند، در موارد شديد، احتمال دارد، چرک تحت بي حسي موضعي تخليه شود. پارونيشي مزمن، ممکن است توسط يک کرم حاوي داروي ضدقارچ درمان گردد. اما اگر يک عفونت ثانويه وجود داشته باشد، پزشک ممکن است داروهاي ضدقارچي قويتر و آنتي بيوتيک خوراکي تجويز نمايد. پارونيشي حاد، در عرض چند روز پس از درمان بهبود مي يابد. در مورد پارونيشي مزمن ممکن است چندين هفته وقت صرف شود.
جهت پيشگيري از پارونيشي مزمن، بايد دستهايتان را پس از شستن، کاملاً خشک کنيد و هنگامي که دستهايتان در آب است، دستکش پلاستيکي با آستر پنبه اي بپوشيد.
+درمان ناخن فرورفته پا
ناخن فرورفته پا (ingrown toenail) ، هنگامي رخ ميدهد که ناخن پا به درون پوست رشد ميکند.
اين عارضه ممکن است کاملا دردناک باشد و عفوني شود، بنابراين مهم است که به محض تشخيص ناخن فرورفته مراقبت فوري از آن به عمل ايد.
اين اقدامات را براي درمان ناخن فرورفته انجام دهيد:
● سه تا چهار بار در روز پا را در آب گرم بخيسانيد.
● هنگامي پا را نخيسانده‌ايد، پنجه پا را پاک و خشک نگهداريد.
● در هنگامي که اين عارضه در حال بهبود يافتن است، صندل‌هاي جلو باز بپوشيد. اگر حتما بايد کفش بپوشيد،کفش راحتي را انتخاب کنيد که به پنجه پايتان فشار نياورد.
● به دقت يک برش از يک تکه کوچک از پنبه پاک يا نخ دندان موم‌دار را بين پوست و ناخن پا قرار دهيد. هر روز اين پانسمان را عوض کنيد.
● از يک مسکن معمول مانند ايبوپروفن يا استامينوفن براي تخفيف درد استفاده کنيد.
● معمولا در طول دو يا سه روز بايد علائم بهبودي را مشاهده کنيد. در غير اينصورت با دکترتان تماس بگيريد.
◄ ناخنک( Ingrown Nail ) :
رشد و نفوذ ناخن به گوشت و بافت نرم زيرين اين حالت را ايجاد ميکند، که در شسث پا بيشتر ديده ميشود. کفش تنگ و اصلاح نا مناسب ناخن از علل آن هستند. اين بيماري دردناک است و احتمال عفونت در آن بالا است.
◄ خونريزي رگه اي Splinter Hemorrhages :
در اثر پارگي مويرگهاي بستر ناخن ايجاد ميشوند. شايعترين علت ايجاد آن ضربه هايي است که در طول روز و در اثر رفتار نامناسب با ناخنها و طي کارهاي روزانه به ناخن وارد ميشوند. اهميت باليني چنداني ندارند، بلکه صرفا موجب نماي نازيبا ميشوند.
◄ عفونتهاي قارچي Onychomycosis :
قارچها نزديک به نيمي از بيماريهاي ناخن را ايجاد ميکنند و درمانشان آسان نيست. در اين موارد ذراتي debris به رنگهاي مختلف در زير ناخن پديد مي ايند که ضمن جدا کردن ناخن از بستر آن (onycholysis)، بسته به نوع قارچ موجب تغيير رنگ ناخن عمدتا به رنگهاي سفيد، زرد، قهوهاي يا مشکي ميشوند. با رشد بيشتر قارچ، بافت و نماي ظاهري ناخن تغيير ميکند. در صورت عدم درمان و با تجمع بيشتر debris صفحه ناخن به تريج خرد شده، کاملا از بستر ناخن جدا ميشود.
رعايت نکردن بهداشت فردي و پديکور يا مانيکور نامناسب ازعلل مستعد کننده ابتلا ميباشند.Onychomycosis در انگشتان پا تا چهار برابر بيشتر ديده ميشود.
پيشگيري بسيار آسانتر از درمان است. براي پيشگيري لازم است ناخنها هميشه خشک و تميز نگاه داشته شوند. جورابها را بايد مرتب تعويض نمود. همچنين بايد از آسيب به پوست و بافت اطراف ناخن جدا پرهيز شود. در هنگام پديکوريا مانيکور نبايد کوتيکول را برداشت.
◄ زگيل (wart) :
در حقيقت يک تومور خوشخيم پوستي است که بدليل عفونت ويروسي ايجاد ميشود و ميتواند پوست زيرين و يا اطراف ناخن را درگير کرده، نتيجتا موجب تغيير شکل ويا انهدام صفحه ناخن ميشود. اين بيماري در بسياري از موارد دردناک است.
◄ عفونت ميکروبي ناخن Paronychia:
اين بيماري در اثر ورود باکتري به بافت نرم اطراف ناخن پديد مي ايد. پوستي که قسمت قاعده و طرفين ناخن را ميپوش اند نقش محافظتي در برابر نفوذ باکتري ها ، قارچها، … دارد. هر عاملي که به اين پوست آسيب بزند از قبيل ضربه ها،جويدن ناخن ويا برداشتن کوتيکول ميتواند منجر به نفوذ باکتري ها و ايجاد عفونت در بافت آن محل شود. در صورت بروز عفونت قرمزي، درد، تورم و گرما در بافت دور ناخني ديده ميشود.
◄ عفونت سودومونا Pseudomonas :
سودومونا نوعي باکتري است که ميتواند به ناخن تهاجم کند. اين باکتري ممکن است در ناخن طبيعي و يا مابين ناخن طبيعي و مصنوعي ( کاشته شده) رشد کند. وجود رطوبت به نفوذ و رشد باکتري کمک ميکند. مشخصه بارز اين عفونت تغيير رنگ ناخن به رنگ سبز است. با افزايش شدت بيماري رنگ سبز نيز پررنگ تر ميشود و ممکن است صفحه ناخن از بستر خود جدا شود.
◄ پسوريازيس Psoriasis:
يک بيماري مزمن و گسترده پوستي است که ممکن است به ناخن نيز گسترش يابد. در اين صورت سطح ناخن ناهموار، موج دار و داراي فرورفتگي هاي ريز فراوان ميشود. تغيير رنگ ناخن به زرد تا قرمز قهوه اي و يا جداشدن ناخن از بستر نيز ممکن است ديده شود.
+جويدن ناخن:
ترک اين عادت بسيار مشکل است. در کودکان شيوع بيشتري دارد که اکثرا با افزايش سن بر طرف ميشود. اما وجود اين عادت دربالغين با بيماريهاي اضطرابي مرتبط است. جويدن ناخنها نه تنها نماي ظاهري ناخن را تغييرميدهد، بلکه موجب انتقال باکتري ها از دست به دهان و بر عکس ميشود. همچنين با آسيب پوست اطراف ناخن، امکان نفوذ و گسترش باکتري ها به داخل آن فراهم مي ايد.
◄ ناخن ضخيم و پيچ دار Onychogryposis :
به ناخن ضخيم شده گفته ميشود که به درون و زير خود پيچ خورده باشد. به خودي خود يک بيماري نيست بلکه عمدتا در اثر سن بالا، ضربه به ناخن، عفونت قارچي و برخي بيماري ها از قبيل ديابت ايجاد ميشود.
◄ Onychatrophia:
در حقيقت همان تحليل رفتن ناخن است. در اين حالت رشد ناخن بسيار کند است به طوري که لبه آزاد ناخن نيز وجود ندارد. همچنين ناخن جلاي خود را از دست داده،کدر ميشود. در برخي موارد ناخن خرد شده و کاملا مي افتد. علت اين حالت آسيب ديدن ماتريکس ميباشد که معمولا در طي برخي بيماري هاي شديد رخ ميدهد.
◄ Onychauxis:
به ضخيم شدن بيش از حد ناخن اطلاق مي شود که معمولا در اثر سن بالا، ضربه به ناخن، عفونت قارچي و برخي بيماري ها از قبيل ديابت ايجاد ميشود.
نظرت چیه؟
